Langs de rivier

Door de jaren heen heb ik Harry Brandsma leren kennen als gedreven zoeker naar betrouwbare waarheid die sommige ‘waarheden’ met grote overtuiging ontmaskert, en niet in de laatste plaats als een man die graag uitdeelt van wat hij heeft, materieel en immaterieel. Ik zag ook ditmaal hoeveel hij heeft verzameld en hoe hij dit met eigen eerder verworven inzicht en ervaring verbindt. En al leek een nawoord hierbij schrijven me overbodig, ik kan toch niet zuinig blijven tegenover die gulheid.

In een gesprek met Harry vertelde ik eens dat de klassieke trinitarische formule, de Vader, de Zoon en de heilige Geest, voor mijn geloof niet zoveel betekent. Niet heel lang daarna kreeg ik een tekst hierover, ‘misschien dat je er dan iets meer mee kan’. Die verrassende tekst, in uitgewerkte vorm, vindt u in dit boek dat net zoals de auteur door royaliteit wordt gekenmerkt. Niet vaak las ik een boek met zoveel verwijzingen naar anderen, zoveel erkentelijkheid aan met name genoemde personen. Via hen introduceerde de schrijver boeken en teksten, die getuigen van zijn grote belezenheid en toewijding. Zijn eigen ervaringen en reflecties zijn niet minder royaal aan de orde gekomen. ‘Less is more’? Voor dit boek gaat dat niet op. Het lezen van dit boek vroeg van mij de ruimte om het niet te beschouwen als ‘nog een taak’. Pas door het lezen te onderbreken kon in mijn eigen hoofd klinken wat ik las. Zo raakten mijn eigen associaties ermee verweven.

Net als in eerdere boeken van dezelfde auteur las ik in dit boek allereerst ervaringsverhalen, en niet zozeer een betoog. Toch blijkt er, zoals de schrijver het noemt, ook veel ‘pleidooi’ te zijn. Ik noem zijn pleidooi voor argwaan tegenover vanzelfsprekendheid, en voor het zien van de andere mens als geschenk. Soms is dat een lastig geschenk want die ander brengt niet alleen zichzelf mee maar stelt me ook voor vragen. Het maakt indruk op me hoe in dit boek de ontmoeting met anderen van elders, uit situaties van oorlog en strijd, wijst op de nood aan recht en vrede. [Het doet me denken aan een ander rijk boek, ook van een theoloog (Matthias Scharer, 2020, Pleidooi voor pluraliteit, Amsterdam: Tonnelier).]

Er verschijnt, zo lees ik, een ander die mij wil ontmoeten en me confronteert met … mijn schuld? Schuld wijst vooral naar het verleden. Verschuldigd zijn, zo wordt beschreven, verwijst naar toekomst. Wat kan er aan goeds gebeuren, wat kan ik doen? Dit pleidooi is niet alleen een opdracht, maar vooral een geschonken mogelijkheid tot toewijding aan een toekomst. Hier wordt een beroep gedaan op het menselijk vermogen om zich toe te wijden aan wie en wat onbekend zijn, zich misschien laten zien en dan ook weer onkenbaar worden.

Het lezen van dit boek vroeg om beweeglijkheid maar al lezend – en pauze nemend – wordt de beweeglijkheid van de lezer ook gevoed. Wat heb ik geleerd, hoe voedde dit boek mijn zien en mijn denken, bijvoorbeeld over de triniteit? Ik weet niet beter dan te antwoorden: ‘het is in beweging’.

Hanneke Meulink-Korf